Baş Dönmesi ve Denge Problemi Olan Hastanın Muayenesi
Baş Dönmesi ve Denge Problemi Olan Hastanın Muayenesi
Baş dönmesi şikâyetiyle başvuran hastalarda öncelikle detaylı bir şikâyet sorgulaması yapılır. Hastanın baş dönmesiyle neyi kastettiği önemlidir. Denge bozukluğu, sersemlik hissi (dizznes) veya çevrenin ya da kişinin dönme illüzyonu olan baş dönmesi şeklinde olabilir. Hastanın şikâyetinin nasıl bir his olduğu, çevresindeki cisimlerin dönüp dönmediği, ne kadar zamandır olduğu, ne gibi bir problem yarattığı, ne kadar sürdüğü, bulantı veya kusmayla birlikte olup olmadığı, beraberinde işitme kaybı, çınlama, baş ağrısı varlığı sorgulanmalıdır. Genel sağlık durumu, kullanılan ilaçlar, kafa travmaları, son zamanlarda geçirilen iltihabi hastalıklar ile sinir sistemi hakkında bilgi alınmalıdır.
Baş dönmesi görülebilen bir problem olmadığı, sadece hasta tarafından hissedilen bulgu olduğu için mümkün olduğunca çok bilgi edinilmeli, hastanın hikâyesi ve öz geçmişi sabırla dinlenilmelidir.
Daha sonra detaylı kulak burun boğaz muayenesi yapılır. Baş dönmesi eğer iç kulaktaki bir hastalığa bağlıysa dış ve orta kulakta hastalık yoksa kulak muayenesinde problem görülmez. Sadece dış kulak ve orta kulak kaynaklı problemlerde iltihap, travma, tümör gibi hastalıklarda, muayenede belirli bulgulara ulaşılabilir.
Baş dönmesinin aktif olduğu dönemlerde ''Nistagmus'' olarak adlandırılan teşhis için çok önemli olan anormal göz hareketleri saptanabilir. Bu göz hareketlerinin yönü ve şekli hangi kulağın hasta olduğu veya baş dönmesinin kulak dışı bir nedene bağlı olup olmadığı hakkında çok önemli bazı bilgiler verebilir. Muayenenin devamında gözler kapalı nokta tayini, ayakta durma, yürüme gibi baş dönmesinin nedenine yönelik testler yapılır.
Baş dönmesinde uygulanan testler nelerdir?
Detaylı kulak burun boğaz muayenesini takiben gereken hastalarda iç kulağın işitme ve denge fonksiyonlarıyla ilgili testler yapılabilir. Bunlar; Odyometri, Timpanometri, Oto Akustik Emisyon ve BERA (iç kulak beyin sapı ölçümü)’dır. Kafa filmleri, bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans filmleri çekilebilir. Dopler Ultrasonografisiyle iç kulak ve beyine giden kan akımı ölçülebilir. Gerek görülen vakalarda, açlık kan şekeri, kan yağları, B12 vitamin tayini, tiroit hormonları vb. bazı kan testleri ve kalp muayeneleri yapılabilir. Başka branş muayeneleri gerekebilir.
Kanallar içindeki sıvı hareketinde var olan problemler normal filmle, tomografi ya da MR ile gösterilemez. İç kulak denge sisteminden kaynaklanan baş dönmesinin ve denge bozukluğunun nedenini araştırmak en uygun tedavinin seçilmesine yardımcı olmak için denge manevraları, Videonistagmografi (VNG), Elektronistagmografi (ENG), Kalorik test, vHİT ve Posturografi denilen Vestibüler testler uygulanır.
Denge Manevraları (EPLEY-HALLPİKE)
İç kulak denge merkezinde yer alan kalsiyum karbonat kristallerinin yerlerinden ayrılarak mevcut sıvı içinde serbest hareket etmesi sonucu oluşan baş dönmelerinin teşhisi ve aynı zamanda tedavisi için uygulanan özel hareketlerdir.
Pozisyonel Testler (dix-Hallpike, Roll Testleri): İç kulak denge merkezinde yer alan kalsiyum karbonat kristallerinin yerlerinden ayrılarak mevcut sıvı içinde serbest hareket etmesi sonucu oluşan baş dönmelerinin teşhisi ve aynı zamanda tedavisi için uygulanan özel hareketlerdir.
Vestibüler Rehabilitasyon Testleri (Epley, Semon, Barbekü manevraları): İç kulak kristalleriyle ilgili olan baş dönmelerinin tedavisinde uygulanır. Denge bozukluğu veya baş dönmesi olan bir hastanın manevralardan fayda görüp görmeyeceğine muayene ve pozisyonel testlerle karar verilir.
Videonistagmografi (VNG): İç kulakta yer alan denge ünitesindeki yarım daire kanallarının ve bu kanallardaki sıvı hareketlerinin belirlenmesi için uygulanan testlerdir. Yatar pozisyonda kulaklara değişik ısıda hava verilerek uygulanan test sırasında birkaç dakika süren baş dönmesi oluşur. Oluşan tüm biyo-elektrik aktivite ve göz hareketleri kaydedilerek iç kulak ve denge bölümünün çalışması, beyin ve beyincik ile ilişkileri saptanıp baş dönmesinin sebebi belirlenmeye çalışılır.
Posturografi: Hareketli ve sabit denge platformu üzerinde vücut salınımlarını ölçen bir testtir. Denge bozukluklarının değerlendirilmesinde kullanıldığı gibi rehabilitasyon amacıyla da kullanılabilir. Yaklaşık 20-30 dakika sürer. Hasta test aracı içerisindeyken denge plakalarının üzerinde ayakta durur. Zemindeki basınca hassas denge plakalarına uyguladığı kuvvet ölçülerek bilgisayara iletilir ve değerlendirilir.
Video Head Impuls Test (vHİT): Vestibulo-oküler refleksi (VOR) test eder. Baş hareketiyle oluşan göz sakkadları videoyla kaydedilir. Vestibülo-oküler refleks başımızı sağa ya da sola çevirdiğimizde dengenin korunması için görsel uyaranları sabitler. Eğer denge merkezinde ya da bu refleks arkında sorun varsa başı ani çevirdiğimizde gözde başla birlikte hareket eder. Bu da baş dönmesi hissine neden olur. Bu test sayesinde her iki kulaktaki, her yarım daire kanalı ayrı ayrı test edilebilir.
VEMP: Denge bozukluklarının değerlendirilmesinde boyunda yer alan sternokleidomastoid kasının yüksek şiddetli uyarıya cevabı elektrotlar aracılığıyla kaydedilen kısa latanslı EMG kayıtları kullanılmaktadır.
